Gąbki

• są to zwierzęta beztkankowe 
• żyją w wodach słonych (morskich i w oceanie) rzadko słodkich
• prowadzą osiadły tryb życia 
• występują zazwyczaj w koloniach    
• zbudowane są z dwóch warstw komórek 
• mają postać worka przytwierdzonego do podłoża o ścianach z licznymi otworami
• jako jedyne zwierzęta nie mają otworu gębowego 
• otwór wylotowy znajduję się po stronie górnej
• mają wysokość od 1 mm do 1 m 
• gąbki rozmnażają się bezpłciowo jaki płciowo
  Bezpłciowo:
  - fragmentacja - oddzielenie części kolonii, a następnie regeneracja  jej brakującego fragmentu
  - podział - występuję rzadko i polega na podziale ciała osobnika wzdłuż jego osi ciała
  - pączkowanie - na powierzchni ciała gąbki pojawia się wypukłość, która rośnie i rozwija się w nowe zwierzę
  Płciowo:Duża ilość gąbek rozwija się w ten sposób. Są to osobniki obojnacze lub rozdzielnopłciowe. Gąbki nie maja gonad. Ich gamety powstają z amebocytu. Dojrzałe plemniki przemieszczają się z mezoglei do spongocelu, następnie opuszczają macierzysty organizm przez otwór wyrzutowy. Dzięki obecności wody przedostają się na inne osobniki, gdzie są wychwytywane przez choanocyty i transportowane do mezoglei. Tam zapładniają komórki jajowe. Z zapłodnienia powstają urzęsiona, swobodnie pływając larwa, która opuszcza ciało osobnika macierzystego. Po pewnym czasie opada na podłoże, przyczepia się do niego i dorasta.
   

Budowa gąbki 

ORGANELLA	OPIS
pora (ostia)	otwory w ścianach gąbek, które prowadzą do wewnętrznej jamy lub do bardziej rozbudowanych kanałów; przez ostia wpływa woda
mezoglea	bezpostaciowa, galaretowata masa między ekto- i endodermą, w której spotykamy amebocyty, plankton, komórki wytwarzające elementy szkieletowe, bakterie (organizmy te dostały się do wnętrza wraz z wodą, osiadły na kołnierzykach choanocytów, aż w końcu zostały strawione na drodze endocytozy)
pinakocyt	płaskie komórki, z których zbudowana jest zewnętrzna warstwa gąbki
choanocyt	kołnierzykowe komórki, z których zbudowana jest wewnętrzna warstwa gąbki; każdy choanocyt ma wić, a wokół niej plazmatyczny kołnierzyk – ruch wszystkich wici powoduje przepływ wody przez gąbkę
otwór odpływowy (wyrzutowy)	otwór, przez który wypływa woda
spikule	drobne igiełki tkwiące w mezoglei, stanowiące szkielet; zbudowane z węglanu wapnia lub krzemionki i są spojone substancją białkową przypominającą keratynę, zwaną sponginą
amebocyty	ruchliwe komórki znajdujące się w mezoglei, którą wytwarzają; produkują też węglan wapnia i krzemionkę, gromadzą zbędne produkty przemiany materii, trawią pokarm przyjmowany od choanocytów

Wyróżniamy 3 typy budowy gąbek 

oraz 3 gromady gąbek 

Mają szkielet zbudowany z węglanu wapnia (CaCO3)	Mają szkielet zbudowany z krzemionki (SiO2)	Mogą mieć szkielet krzemionkowy, sponginowy (sub. Organiczna o charakterze białkowym)
Sycon	Staurocalyptus	Nadecznik stawowy

znaczenie: 

• są bioindykatorami 
• stanowią pokarm dla niektórych bezkręgowców 
• jublilerstwo
• jako gąbki do mycia 
• dekoracja  
• jod do leczenia chorób z niedoborem tego pierwistka 
• chłoną krew - stosowane w medycynie 

Klasyfikacja zwierząt

Zwierzęta
Beztkankowe	Tkankowe
Ø Ciało zbudowane z kilku rodzajów komórek Ø  komórki nie tworzą tkanek ani narządów Ø pełnią różne funkcje	Ø U większości komórki tworzą narządy a te układy narządów Ø  Wyróżniamy 4 typy tkanek: mięśniową, nabłonkową, łączną i nerwową
Gąbki	Wszystkie pozostałe grupy
	Dwuwarstwowce	Trójwarstwowce
	Ø Powstają z 2 listków zarodnikowych: -endoderma (wewnętrzny) -ektoderma (zewnętrzny) Ø Symetria promienista	Ø Powstają z 3 lisków zarodnikowych: - endoderma, ektoderma - mezoderma- środkowa Ø Symetria dwuboczna Ø Z mezodermy powstają tkanki i narządy
	Gąbki; parzydełkowce	Inne zwierzęta
		Pierwouste		Wtórouste
		Ø Otwór gębowy powstaje z pragęby Ø Odbyt powstaje naprzeciw ległym biegunie zwierzęcia Ø Wrzeciono podziałowe ustawiają się ukośnie do pionowej osi		Ø Pragęba przekształca się w otwór odbytowy lub zarasta się i odbyt powstaje tuż obok. Ø Otwór gębowy pojawia się na drugim końcu ciała. Ø Wrzeciona podziałowe układają się równolegle do pionowej osi blastomerów
		Płazińce nicienie, pierścienice, stawonogi, mięczaki		Szkarłupnie, strunowce
		Acelometyczne	Psedocelomatyczne	Celomatyczne
		Ø Nie mają wtórnej jamy ciała (celoma) Ø Miedzy ektodermą a endodermą znajduję się mezoderma	Ø Nie mają wtórnej jamy ciała Ø Między ektodermą a mezodermą pozostaje u nich obszerna pierwotna jaka która ma podobne funkcje do celomy (pseudoceloma)	ØPosiadają celomę
		Płazińce	Nicienie

Transport wody, soli mineralnych i substancji odżywczych

- Woda wraz z solami mineralnymi jest pobierana przez rośliny z gleby za pomocą korzeni i transportowane jest poprzez tkanki przewodzące- drewno (ksylem)

- Asymilaty (produkty fotosyntezy transportowane są poprzez łyko (floem)

Rola wody w życiu rośliny

Ø  Rozpuszczalnik różnych substancji

Ø  Środowisko wielu reakcji biochemicznych

Ø  Substrat niektórych reakcji

Ø  Odpowiada za utrzymanie turgoru komórek i tkanek

Ø  Chroni tkanki przed przegrzaniem

Potencjał wody w roślinie

Potencjał wody w roślinie jest to miara zdolności komórki do pobierania lub oddawania wody na zasadzie osmozy.
Przyjmuję się że potencjał czystej wody wynosi 0 jednostek, natomiast gdy rozpuścimy w niej substancje następuję spadek potencjału wody.
Pascal (Pa) – jednostka potencjału

ψ = P – π

Ψ- (psi)- potencjał wody w komórce
P- Ciśnienie hydrostatyczne
π- ciśnienie osmotyczne

Potencjał wody w komórce zależy od ciśnienia hydrostatycznego i osmotycznego.

Ciśnienie hydrostatyczne (turgorowe)- jest to nacisk jaki wywiera protoplast na ściany komórkowe

Ciśnienie osmotyczne- jest to siła z jaką cząsteczki rozpuszczonej substancji przyciągają cząsteczki rozpuszczalnika przez błonę półprzepuszczalną.

Im większe stężenie roztworu tym większe jest ciśnienie osmotyczne.

Woda przepływa zawsze z roztworu o większym potencjale (czyli mniejszym stężeniu) do roztworu o mniejszym potencjale (większym stężeniu)

Większy Potencjał              Woda            Mniejszy Potencjał
(mniejsze stężenie)        -------------->       (większe stężenie)

Mechanizm Pobierania i przewodzenia wody

Ø  Pobieranie i transport wody w roślinie zachodzi głównie w sposób bierny, bez nakładów energii poprzez transpiracje- powoduję ona podciśnienie ze względu na ubytek wody, która działa jak pompa ssąca. Odbywa się poprzez aparaty szparkowe i przetchlinki.

Ø  Transport wody uwarunkowany jest od nieprzerwanego słupa wody, który uwarunkowany jest dzięki:
- Kohezji(spójności), czyli przyciąganie między cząsteczkowe
- Adhezja, czyli przyleganie cząsteczek wody do ścian innego ciała.

Siła Adhezji 

          

                                                                                                                            

Ø  Gdy transpiracja nie zachodzi lub jest w dużym stopniu ograniczona zachodzi transport czynny w roślinie, który tylko wspomaga transport wody w roślinie i wymaga ona nakładu energii.

Gutacja

Ø  Napływ wody do komórek powoduję powstanie ciśnienia hydrostatycznego nazywanego parciem (korzeniowym), które toczy wodę w górę. Przejawem tego jest:

 - Gutacja- wydzielanie kropli płynu na brzegach i wierzchołkach liści przez specjalne otwory-hydatody

- wiosenny płacz roślin- jest to wypływanie wodnistego płynu z pni korzenia naciętego wczesną wiosną.

wiosenny płacz roślin 

Transport wody i soli mineralnych

Etap III – transport poziomy przez tkanki liścia  zakończony transpiracją

Etap II- transport pionowy wody z korzeni przez łodygę do liści za pomocą drewna(ksylemu)

Etap I – osmotyczne pobieranie wody z gleby i transport w poprzek tkanek korzenia

Etap I – Transport w poprzek korzenia Woda i sole mineralne pobrane przez włośniki są transportowane przez komórki kory pierwotnej do walca osiowego, a stamtąd do wnętrza tkanek przewodzących. Transport w poprzek korzenia odbywa się dwoma kanałami: ·         Kanałem symplastycznym- przez żywe elementy komórek protoplasty połączone za pomocą cytoplazmy (plazmodesm). Ma on większe znaczenie w transporcie soli mineralnych.  ·         Kanałem apoplastycznym- wzdłuż ścian komórkowych w przestrzeni między włóknami celulozy oraz w przestrzeniach międzykomórkowymi. Znaczenie tego kanału wzrasta w skrajnych warunkach fizjologicznych. Etap II – Transport pionowy z korzeni do liści w elementach drewna Woda i sole mineralne są przenoszone z korzeni do liści elementami przewodzącymi. Odbywa się on dzięki transpiracji, parciu korzeniowym oraz właściwością tkanki przewodzącej   Etap III – transport poziomy przez tkanki liścia Transport w tkankach liścia przebiega poziomo, podobnie jak w korzeniu kanałami symplastycznym i apoplastycznym. Polega na przemieszczeniu się substancji do wiązek przewodzących przez kom. Miękiszu do aparatów szparkowych, gdzie kończy się wyparowaniem wody z powierzchni liścia.

Regulacja ilości wody w roślinie

Transpiracja – wyparowywanie wody

a)    Kutykularna – zachodzi przez zewnętrzną cześć liścia okrytą kutikulą. Może ona wchłaniać wodę i sole mineralne a następnie wyparowuję.

a)     Szparkowa – jej intensywność jest zmienna i zależy od wielu czynników.
zewnętrzne: światło, temperatura, wilgotność, dostęp do wody, wiatr,
wewnętrzne: ilość i rozmieszczenie aparatów szparkowych.

Cecha	Dzień	Noc
Ph	Wysokie	Niskie
Stężenie CO2	Niskie	Wysokie
Przemiany węglowodanów	Skrobia à glukoza	Glukoza à skrobia
Ciśnienie turgorowe	Wysokie	Niskie
Stan aparatów szparkowych	Otwarte	Zamknięte
Wilgotność powietrza	Duża	Mała

b)    Przetchlinkowa – odbywa się przez przetchlinki w korku. 

Bilans wody

Cecha	Bilans
	Zrównoważony	Dodatni		Ujemny
Bilans	H2Opob= H2Outr		H2OP > H2OU	H2O < H2O
Charakterystyka	Ilość pobranej wody równoważy  jej straty		Ilość pobranej wody przeważa jej straty	Ilość pobranej wody nie pokrywa jej strat
Występowanie	W warunkach optymalnych rośliny		Uzupełnienie wody w ogranie	W wypadku braku wody