4. Białka – główny budulec organizmu

Funkcje:

- Białka strukturalne- utrzymanie kształtu komórki (np. tubulina, kolagen, elastyna, kreatyna)
- białka enzymatyczne – przyspieszanie przebiegu reakcji (pepsyna, trybsyna)
- Białka odpornościowe – obrona organizmu (przeciwciała)
- Białka zapasowe – rezerwa substancji odżywczych dla zarodka, materiał zapasowy
- transport substancji w otrębie organizmu (hemoglobina)
- transport substancji do wnętrza i na zewnątrz komórki (ATP-aza sodowo-potasowa)
- odpowiedzialne za ruch komórki ( aktyna, miozyna)
- magazynuje substancje, które są potem wykorzystane w trakcie deficytu (mioglobina)
- przekazują informacje pomiędzy komórkami i w jej otrębie (hormony białkowe np. insulina)

Aminokwasy – podstawowa jednostka budowy białek 

Aminokwasy możemy podzielić stosując różne kryteria:

a)      Charakter chemiczny:
- kwasowe (przewaga gr. karboksylowych)- kw. asparaginowy kw. glutaminowy
- zasadowe (przewaga gr. aminowych) – lizyna, arginina, histydyna
- obojętne (tyle samo grup)

b)      Budowa
- białka globularne- mają kształt kulisty, rozpuszczają się w wodzie, pełnią funkcje m.in. są enzymami, hormonami, uczestniczą e transporcie, materiał zapasowy. Wyróżniamy
   albuminy- składnik  osocza krwi
   globuliny – odporność organizmu i transport hormonów sterydowych
   histony – wraz z DNA tworzy chromatynę
- białka fibrylarne  - są włókniste, nie rozpuszczają się w wodzie (kreatyna, kolagen)

c)       Pochodzenie:
- egzogenne- te które nie jest w stanie wytworzyć sam organizmy
- endogenne – te które mogą zostać wytworzone przez organizm

d)      Skład:
- proste – tylko aminokwasy (aktyna, miozyna)
- złożone – prócz aminokwasów zawierają inne składniki np.

Rodzaj białek	Część nie białkowa	Przykłady białek i ich funkcje
Glikoproteiny	Cukier	Interferon – działanie przeciw wirusowe
Fosfoproteiny	Reszta fosforowa	Kazeina – wiązanie jonów wapnia
Lipoproteiny	Tłuszcze	LDL i HDL – transport cholesterolu
Metaloproteiny	Atomy metalu	Ferrytyna – magazynuje żelazo w wątrobie
Hemoproteiny	Barwniki	Hemoglobina – transportuję O2 i co2 we krwi
Nukleoproteiny	Kw. nukleinowy	Białka rybosomu – sunteza białek

Wiązanie peptydowe

 1 aminokwas - grupę karboksylową + 2 aminokwas – grupa aminowa

w zależności od liczby aminokwasów w łańcuchu wyróżnia się
- oligopeptydy – 2-10 aminokwasów ( wazopresyna, oksytocyna)
- polipeptydy – 11-100 aminokwasów (insulina)
- makropeptydy –białka - powyżej 100 (albumina)

Właściwości białek:
koloid – mieszanina której substancja (białko) jest rozpuszczone w drugiej (woda)
zol – wodny roztwór białka
Koagulacja białka –proces odwracalny; nie narusza struktury białka; powstaje po dodaniu do zolu soli lekkich np. NaCl. Z zolu powstaje żel
denaturacja białka - proces nieodwracalny; zmienia strukturę białka; dochodzi pod wpływem czynników fizycznych lub chemicznych

Struktura białek: